‘Zelfzorg is een onomkeerbare ontwikkeling’

Niet de politiek of de zorgverzekeraars, maar de zorgconsumenten zelf willen steeds meer zelfzorg. Zorgverzekeraars proberen de gezondheidszorg hierop af te stemmen. “Mensen willen voor hun gezondheid niet meer afhankelijk zijn van de huisarts.”

“Zelfzorg is een belangrijk issue geworden”, zegt Martien Bouwmans, beleidsadviseur eerstelijnszorg bij Zorgverzekeraars Nederland (ZN), de brancheorganisatie van de zorgverzekeraars. “Het past in de moderne gezondheidszorg om zoveel mogelijk zorg zelf te organiseren. We kijken hoe we mensen kunnen ondersteunen hierbij.”

Het gaat vooral om een andere attitude, het besef bij mensen dat ze zelf kunnen bijdragen aan hun eigen gezondheid, vervolgt Bouwmans. “Het oude adagium was dat de zorg voor jou je gezondheid regelt. Nu gaat het erom dat gezondheidszorg helpt om jezelf gezond te houden. Van zorgen voor naar zorgen dat. Dat is een grote cultuurverandering. Deze trend is onomkeerbaar.”

Eigen diagnoses

“Mensen vragen hier zelf om. Niet iedereen natuurlijk, maar over het algemeen vinden mensen het niet fijn om voor hun gezondheid afhankelijk te zijn van de dokter. Ik hoorde laatst over een man die helemaal niet meer naar de huisarts gaat. Die stelt met behulp van internet eigen diagnoses en regelt de benodigde medicijnen via internet. Dat is een sterk en vergaand voorbeeld, maar wel kenmerkend voor de manier waarop mensen tegenwoordig aankijken tegen de zorg. Ze kunnen de regie nemen over hun eigen gezondheidszorg en ze doen dat ook.”

Onbekendheid

“De opkomst van zelfzorg vraagt ook om een veranderende houding van de huisarts”, zegt Bouwmans. Er zijn nog veel huisartsen die de kat uit de boom kijken waar het gaat om zelfzorg. “Niet omdat ze erop tegen zijn, maar uit onbekendheid”, zegt Bouwmans. “Ze weten nog onvoldoende hoe ze kunnen helpen om zelfzorg handen en voeten te geven.”

“Zorgverzekeraars proberen afspraken te maken met huisartsen over de zelfzorg. Ze kijken wat voor activiteiten we op dat gebied kunnen ondernemen, zodat mensen niet meer voor al hun vragen en behandelingen naar de huisartsenpraktijk hoeven te gaan. De moderne technologie helpt daarbij en op dit gebied gaan de ontwikkelingen snel. Robotica bijvoorbeeld en online informatievoorziening. Mensen kunnen heel goed zelf testjes uitvoeren en meetwaarden elektronisch doorgeven aan de huisartspraktijk.”

Regie over gezondheid

Vooral in de chronische zorg zijn er veel initiatieven om zelfzorg te stimuleren. In 2013 hebben patiënten, zorgaanbieders, een aantal zorgverzekeraars en het ministerie van VWS gezamenlijk het platform Zelfzorg Ondersteund opgericht. De deelnemers aan het platform willen e-health, ICT-toepassingen, hulpmiddelen en ondersteuning voor de patiënt inzetten om de consument meer regie te geven over de eigen gezondheid. Zelfzorg wordt bovendien onderdeel van de reguliere inkoop van zorgverzekeraars.

Ziet ZN de zelfzorg niet als een instrument om de zorgkosten te verkleinen? “Gezondheidszorg heeft al gauw te maken met financiën”, zegt Bouwmans. “De kosten van de zorg lopen op en alles wat goedkoper kan, is meegenomen. Maar dat is niet de belangrijkste drijfveer om zelfzorg te bevorderen. De belangrijkste prikkel is de verandering bij de zorgconsument zelf, de roep vanuit de samenleving.”

Bewustwording

Het eigen risico in de zorg is volgens Bouwmans mede bedoeld om de bewustwording te stimuleren voor eigen regie over de gezondheid. “Zonder dat we de drempel voor de zorg willen verhogen. Daarom valt het bezoek aan de huisarts buiten het eigen risico. We zijn ons er echter van bewust dat deze verandering niet geheel zonder gevaar is. Het is niet de bedoeling dat mensen de zorg gaan mijden om hun portemonnee te sparen. Die signalen zijn er wel. Daarom pleit ZN ervoor het eigen risico niet verder te verhogen. Wat we willen is dat mensen meer gaan doen om hun eigen gezondheid te verbeteren. Je even achter de oren krabben voor je een beroep doet op de huisarts.”