Liever zelfzorg dan antibiotica bij hoesten

Hoesten drijft patiënten massaal naar de huisarts. Die staat met lege handen zodra het gaat om luchtweginfecties, want die reageren meestal niet op medicatie. Toch schrijven huisartsen nog vaak antibiotica uit, stelt onderzoeker en huisarts Jochen Cals. Die geneest echter niet. Goede informatie en verlichting van de aandoeningen bieden meer soelaas.

Vijf jaar geleden baarde Jochen Cals opzien met een promotieonderzoek over de behandeling van hoestende patiënten. Hij adviseerde om minder vaak antibiotica voor te schrijven aan deze groep. Zeventig procent van de huisartsen schrijft dit medicijn echter voor aan patiënten met onderste luchtweginfecties.

Miljoen huisartsconsulten

‘Hoesten is de klacht waarvoor mensen het vaakst naar de huisarts gaan’, zegt Cals, die tegenwoordig huisarts is in Sittard en daarnaast als onderzoeker verbonden is aan de Universiteit Maastricht. ‘Die is goed voor meer dan een miljoen huisartsconsulten per jaar. Nu het hoestseizoen er weer is, zie je meer patiënten langskomen die af willen van deze klacht.’

De meeste patiënten gaan niet al bij de eerste de beste kuch naar de dokter. ‘Meestal pas na zeven tot tien dagen’, weet Cals. ‘Ze zoeken een oplossing voor lastige klachten. Zo liggen mensen wakker van hun eigen gehoest of ze hebben er last van op hun werk. Dan vragen ze een oplossing aan de huisarts.’

Eenvoudige vingerprik

‘Een huisarts moet natuurlijk allereerst vaststellen of hier sprake is van een longontsteking, want die moet wel degelijk worden behandeld. Dit kun je nagaan door een eenvoudige vingerprik. Veel patiënten zijn al opgelucht zodra zij horen dat het gaat om een gewone luchtweginfectie.’

Toch blijven er patiënten die hulp verwachten van de huisarts, ook al weten ze dat de aandoening vanzelf overgaat. Menig huisarts schrijft daarom antibiotica voor, ook al is dat nauwelijks effectief. ‘Dit is nu eenmaal de reflex van de huisarts’, zegt Cals. ‘ Die wil graag helpen. Daar komt bij dat veel patiënten zelf vragen om antibiotica. Die denken dat dit een krachtig medicijn is dat de aandoening geneest.’

Over het hoogtepunt

In werkelijkheid helpt een antibioticum slechts marginaal. Cals: ‘Onderzoek wijst uit dat een patiënt met een onderste luchtweginfectie een halve dag eerder beter is door het gebruik van antibiotica. Dat maakt nauwelijks verschil op een hele maand die de infectie gemiddeld duurt.’

Toch voelen patiënten zich geholpen omdat ze zich na verloop van tijd beter gaan voelen. Dat komt volgens Cals echter omdat er al een week om is als ze naar de huisarts gaan en ze na een kuur nog eens een week verder zijn. Daarna is de aandoening sowieso al over haar hoogtepunt heen. De verlichting is dan ook veeleer te danken aan het natuurlijk verloop van de aandoening.

Open vraag

Toch is het in gesprek gaan met patiënten vaak een betere oplossing dat het uitschrijven van antibiotica, stelt Cals. Hierdoor kan overmedicalisering worden voorkomen. ‘Een van de belangrijkste vragen van de huisarts is hoe de patiënt zelf denkt over antibiotica. Door deze open vraag te stellen, is gelijk de boodschap op tafel: zou je hier wel aan beginnen? Er zijn patiënten die niet nodeloos antibiotica willen nemen of die terughoudend zijn in medicijngebruik.’

Zelfzorgmiddelen zijn een optie, zegt Cals. ‘Die genezen evenmin, maar bieden soms wel verlichting. Ik vraag me alleen af of huisartsen daar actief naar moeten verwijzen. De naam zegt het al: mensen weten vaak zelf de weg naar de zelfzorg.’